VS, EU, NAVO en VN veroordelen Belarus bij gedwongen landing en arrestatie

De Europese Unie, NAVO, Verenigde Staten en Verenigde Naties hebben in ferme bewoordingen hun afkeur uitgesproken richting Belarus, dat zondag een passagiersvliegtuig dwong tot landen en een aan boord zijnde journalist en oppositielid arresteerde.

De Belarussische regering van president Alexander Lukashenko beweerde een bommelding voor het toestel te hebben gekregen. Het vliegtuig was op weg van Athene naar de Litouwse hoofdstad Vilnius. De luchtmacht van Belarus dwong het toestel tot een voorzorgslanding op de luchhaven van de hoofdstad Minsk.

Bij de doorzoeking van het vliegtuig werd geen bom gevonden, maar werd wel de aan boord zijnde journalist Roman Protasevic gearresteerd. De 26-jarige Protasevic was in het verleden werkzaam bij het online nieuwsmedium Nexta, dat vaak kritisch is over de werkwijze van Lukashenko. De president zou persoonlijk opdracht hebben gegeven tot de gedwongen voorzorgslanding.

Op radarbeelden is te zien dat het vliegtuig al bijna in het Litouwse luchtruim was. De gezagvoerder had - in het geval van een echte bommelding - waarschijnlijk sneller een landing kunnen maken op de plek van bestemming, maar werd nu door een MiG-29-straaljager via een langere route geëscorteerd naar Minsk. Daarmee zijn mogelijk de internationale luchtvaartregels geschonden.

"Wij houden de regering van Belarus verantwoordelijk voor de veiligheid van de passagiers en het vliegtuig", schreef EU-buitenlandchef Josep Borrell op Twitter. "Alle passagiers moeten direct hun reis kunnen voortzetten", aldus Borrell, die daarmee indirect ook de vrijlating van Protasevic eiste.

Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen en EU-president Charles Michel sloten zich daar later bij aan. "Elke schending van de internationale luchtvaartregels moet consequenties hebben", twitterde Von der Leyen. De leiders van de EU-landen bespreken maandag de situatie. Ook wordt er dan gesproken over mogelijke sancties tegen Belarus.

Ook NAVO en VN veroordelen incident
De NAVO noemde de Belarussische actie "een serieus en gevaarlijk incident". "De Belarussische regering moet de veilige voortzetting van de reis voor alle reizigers garanderen." De Verenigde Naties zeiden zeer bezorgd te zijn om het voorval.

De Verenigde Staten hebben opgeroepen tot de onmiddellijke vrijlating van Protasevic. Volgens Antony Blinken, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, heeft de actie van Belarus het leven van de passagiers in gevaar gebracht. Net als de EU eist ook Blinken een onderzoek van de Internationale Organisatie voor Burgerluchtvaart (ICAO).

Meerdere Europese landen zeiden dat er direct uitleg moet komen en dat het voorval onacceptabel is. Polen noemde het zelfs "staatsterreur". Buurland Litouwen wil dat de EU vliegtuigen adviseert om het Belarussische luchtruim te mijden. Frankrijk heeft de Belarussische ambassadeur in Parijs om uitleg gevraagd.

Enkele maatschappijen, waaronder het Letse airBaltic, lijken sinds zondagnacht om het luchtruim van Belarus te vliegen.

De vlucht vertrok zondagavond weer vanaf de luchthaven van Minsk richting Litouwen. Ryanair meldde dat de vlucht rond 20.25 uur (Nederlandse tijd) is geland in Vilnius.